Алена Лугаўцова – псіхолаг са спецыялізацыяй у пазітыўнай псіхалогіі, член Міжнароднай асацыяцыі пазітыўнай псіхалогіі (IPPA), трэнер, міжнародны эксперт у адукацыі дарослых і развіцця лічбавых кампетэнцый.
Прайшло два тыдні з моманту запуску новага патоку курса «Майстэрня лічбавага выкладання», дзе мы асвойваем методыку эфектыўнага дызайну анлайн-курсаў і мноства лічбавых інструментаў. Курс складаецца з васьмі модуляў, і ў гэтым артыкуле я хацела б падзяліцца нашым вопытам працы над першым модулем, а таксама раскрыць важнасць пісьменнага падыходу да дызайну анлайн-курсаў, які не абмяжоўваецца толькі засваеннем лічбавых інструментаў.
Я ўпэўнена, што шмат хто з нас ужо ўсвядоміў: лічбавае навучанне становіцца неад’емнай часткай жыцця. Гэта не азначае, што традыцыйнае навучанне знікне, але лічбавае навучанне будзе займаць усё большую долю на рынку адукацыйных паслуг. Па прагнозах, глабальны рынак электроннага навучання дасягне адзнакі ў 375 мільярдаў долараў ЗША да 2026 года, паказваючы гадавы рост на ўзроўні каля 15%.
Анлайн-курсы становяцца ўсё больш папулярнымі, падаючы магчымасць набыцця ведаў і навыкаў без неабходнасці выхаду з дому. Аднак, стварэнне якаснага анлайн-курсу патрабуе не толькі выбару падыходных лічбавых прылад, але і ўжыванні дыдактычных мадэляў і рамак, такіх як ADDIE, SAMR, пяціступеньчатая мадэль Jilly Salmon і TPACK. Без гэтага, курс можа ператварыцца ў прыгожую, але бескарысную мазаіку. Таму пры стварэнні свайго курса важна не забываць аб балансе паміж выкарыстаннем лічбавых інструментаў і прымяненнем дыдактычных мадэляў для лічбавага навучання.
ADDIE (Аналіз, Праектаванне, Распрацоўка, Укараненне, Ацэнка) – гэта ўніверсальная мадэль, якая можа быць паспяхова прыменена ў адукацыйных установах і карпаратыўным асяроддзі. ADDIE дазваляе наладзіць працэс распрацоўкі курса ў адпаведнасці з канкрэтным патрэбам і кантэкстам. У адукацыйнай сферы яна можа быць выкарыстана для стварэння навучальных планаў, а ў карпаратыўным асяроддзі – для навучання персаналу.
На этапе аналізу праводзіцца глыбокі аналіз запатрабаванняў аўдыторыі. У адукацыйнай сферы гэта дапамагае вызначыць, якія канкрэтныя веды і навыкі неабходны навучэнцам. У бізнэсе аналіз дапамагае выявіць праблемы мэтавай аўдыторыі, якія навучанне павінна вырашыць.
На этапе праектавання фарміруецца структура курса. У адукацыйнай сферы гэта ўключае выбар навучальных матэрыялаў і лічбавых інструментаў навучання для іх інтэграцыі. У карпаратыўным асяроддзі – распрацоўку лічбавых навучальных модуляў.
На этапе распрацоўкі ствараецца кантэнт і матэрыялы для навучання. Гэта можа ўключаць падбор лічбавых падручнікаў або стварэнне падручнікаў з дапоўненай рэальнасцю, прэзентацый, відэалекцый і сімуляцый, заданняў у інтэрактыўных працоўных сшытках.
Пасля этапу ўкаранення пачынаецца ацэнка. У адукацыйнай сферы гэта можа быць рэалізавана праз лічбавыя выпрабаванні. У бізнэсе – праз сімуляцыі і маніторынг прадукцыйнасці супрацоўнікаў.
Кожны ўзровень мадэлі змяшчае шэраг пытанняў, на якія адукатар павінен адказаць на этапе распрацоўкі курса, а таксама на этапе яго рэалізацыі. Гэтыя пытанні дапамагаюць улічыць усе аспекты лічбавага курса, незалежна ад кантэксту.
Мадэль SAMR уяўляе сабой выбітны інструмент для дыягностыкі і праектавання анлайн-курсаў, якія ўлічваюць інтэграцыю тэхналогій. Яна ўключае ў сябе чатыры ўзроўні прымянення лічбавых інструментаў у адукацыйным працэсе:
- Замена (Substitution): на гэтым узроўні лічбавы інструмент проста замяняе традыцыйныя навучальныя матэрыялы без якіх-небудзь змен. Прыкладам можа служыць замена папяровых падручнікаў іх лічбавымі версіямі.
- Дадатак (Augmentation): тут лічбавы інструмент дадае новыя функцыі да традыцыйных навучальных матэрыялаў або метадаў навучання, якіх не было ў іх аналагавай версіі. Напрыклад, выкарыстанне інтэрактыўных анлайн-дошак замест традыцыйных фліпчартаў.
- Мадыфікацыя (Modification): на гэтым узроўні лічбавыя прылады дазваляюць змяніць працэс узаемадзеяння ўдзельнікаў паміж сабой і з навучальнымі матэрыяламі, што прыводзіць да значных паляпшэнняў у навучанні. Прыкладам можа служыць выкарыстанне платформаў для асінхронных дыскусій і сумеснага стварэння навучальных прадуктаў.
- Пераазначэнне (Redefinition): на гэтым узроўні лічбавыя прылады цалкам трансфармуюць адукацыйны працэс, адчыняючы новыя магчымасці, якія былі недаступныя ў традыцыйным навучанні. Прыкладам можа служыць выкарыстанне прылад віртуальнай і дапоўненай рэальнасці.
На кожным узроўні мадэлі SAMR існуе мноства лічбавых інструментаў, якія пашыраюць магчымасці навучання і выходзяць за межы традыцыйных аўдыторных вынікаў. Важна памятаць, што пры ўкараненні лічбавых прылад у навучанне варта выконваць пэўныя правілы, якія мадэль SAMR дапамагае ўлічыць. Напрыклад, нельга будаваць курс, абапіраючыся толькі на адзін узровень SAMR, бо гэта можа перагрузіць удзельнікаў і выкладчыка ці таксама зрабіць працэс навучання аднастайным. Важна імкнуцца да выкарыстання розных узроўняў і забяспечваць плыўны пераход паміж імі. Пры праектаванні анлайн-курсаў з выкарыстаннем мадэлі SAMR варта імкнуцца да больш высокім узроўням (мадыфікацыя і пераазначэнне), рэалізуючы інавацыйныя метады навучання з выкарыстаннем тэхналогій.
Анлайн-адукацыя ўяўляе сабой унікальнае асяроддзе, і ў выпадку недастатковай увагі да элементаў анлайн камунікацыі пры дызайне курса, асабістае ўзаемадзеянне можа звесціся да нуля. Для пераадолення гэтага бар’ера Джылі Сэлман распрацавала мадэль пяці этапаў, якая падкрэслівае неабходнасць фарміравання пачуцці агульнасці і заахвочвання супрацоўніцтва ў лічбавай прасторы. Яна ахоплівае пяць ключавых этапаў: забеспячэнне доступу, сацыялізацыю, абмен інфармацыяй, пазнавальную дзейнасць і развіццё.
На першым этапе крытычна важна, каб выкладчык надаў увагу розным аспектам даступнасці курса для студэнтаў, уключаючы тэхнічную падтрымку, камунікацыйныя магчымасці і адаптацыю да матэрыялаў курса.
Наступны этап, сацыялізацыя, патрабуе ад выкладчыка дапамагчы студэнтам наладзіць узаемадзеянне паміж сабой і з ім з дапамогай лічбавых інструментаў і ясных камунікацыйных кіраўніцтваў.
На этапе абмену інфармацыяй выкладчык павінен навучаць і падтрымліваць студэнтаў у выкарыстанні лічбавых навучальных рэсурсаў, у той час як студэнты пачынаюць асвойваць асаблівасці анлайн-навучання і эфектыўнага кіравання часам.
Этап пазнавальнай дзейнасці накіраваны на тое, каб дапамагчы студэнтам узяць на сябе адказнасць за сваё навучанне і стаць актыўнымі ўдзельнікамі адукацыйнай супольнасці.
Нарэшце, на этапе развіцця студэнты павінны дасягнуць узроўню самастойнасці, які дазволіць ім весці сэнсавыя дыскусіі ў групе.
Кожны этап гэтай мадэлі мяркуе вызначаныя акцэнты і метады лічбавага навучання. Калі дызайн курса ўключае пісьменна спланаваныя этапы, матывацыя студэнтаў, абумоўленая эфектыўнай анлайн-камунікацыяй, будзе расці з кожным крокам. Гэта пачуццё ўцягнутасці і прыналежнасці да адукацыйнай супольнасці, якая развіваецца, значна паляпшае навучальны вопыт студэнтаў і спрыяе дасягненню лепшых вынікаў.
У працэссе спецыялізаванага курса “Майстэрня лічбавага выкладання” ўдзельнікі апускаюцца ў вывучэнне розных дыдактычных мадэляў, прызначаных для лічбавай адукацыі. Кожная мадэль валодае ўнікальнымі характарыстыкамі і патрабуе дэталёвага аналізу. Удзельнікі курса не толькі знаёмяцца з асновамі кожнай мадэлі, але і актыўна ўжываюць іх на практыцы, інтэгруючы ў існуючыя і распрацоўваныя анлайн-курсы. Дадаткова, курс прапануе вывучэнне мадэляў RAT і TPACK, што дазваляе выкладчыкам выбіраць найболей падыходныя падыходы для праектавання сваіх лічбавых навучальных праграм.
Курс акцэнтуе ўвагу на важнасці разумення дыдактычных мадэляў як падмурка лічбавага навучання, падкрэсліваючы, што анлайн-курс не абмяжоўваецца толькі наборам лічбавых інструментаў. Ён уяўляе сабой комплексны метадычны прадукт, які патрабуе асэнсаванага планавання і стратэгічнага падыходу. Пазбягаючы распаўсюджаных памылак у праектаванні, якія могуць прывесці да расчаравання як выкладчыкаў, так і студэнтаў, майстэрня лічбавага выкладання накіравана на глыбокае разуменне дыдактычных прынцыпаў і пачатак распрацоўкі курсаў, якія пераносяцца ў анлайн фармат, з улікам гэтых прынцыпаў.
Пры канструяванні анлайн-курсаў, выкарыстанне лічбавых прылад з’яўляецца ключавым, але іх інтэграцыя павінна ажыццяўляцца ў рамках абраных дыдактычных мадэляў. Гэта забяспечвае стварэнне курсаў, якія не толькі эфектыўныя, але і інтэрактыўныя, адказваючы тым самым на запыты і чаканні студэнтаў. Мадэлі, такія як ADDIE, SAMR і пяціступеньчатая мадэль Джылі Сэлман, падаюць неабходную структуру і сістэмнасць у працэсе распрацоўкі, спрыяючы дасягненню студэнтамі высокіх адукацыйных вынікаў.
[i] https://www.technavio.com/report/e-learning-market-industry-analysis